PendapatOleh: Mohd Khairi Ismail
Dalam landskap ekonomi semasa, perbincangan mengenai subsidi dan bantuan kerajaan terhadap bahan asas kembali menjadi tumpuan utama. Langkah kerajaan menstruktur semula sistem subsidi, khususnya bagi bahan api dan barangan keperluan harian, menimbulkan pelbagai reaksi dalam kalangan rakyat. Dari perspektif ekonomi, isu ini bukan sekadar soal harga petrol atau minyak masak, tetapi berkait rapat dengan keberkesanan dasar fiskal, agihan pendapatan, dan kelestarian ekonomi negara dalam jangka panjang.
Subsidi sebagai alat dasar ekonomi
Secara asasnya, subsidi ialah satu bentuk intervensi kerajaan dalam pasaran bagi mengurangkan harga barangan atau perkhidmatan penting supaya lebih mampu dibeli oleh rakyat. Dalam konteks Malaysia, subsidi telah lama menjadi sebahagian daripada “kontrak sosial ekonomi” antara kerajaan dan rakyat. Ia membantu menstabilkan kos sara hidup, mengawal inflasi, serta memberi ruang kepada isi rumah berpendapatan rendah untuk menikmati taraf hidup yang lebih baik.
Namun, dari kaca mata ekonomi, subsidi yang terlalu luas juga membawa kesan sampingan. Apabila subsidi tidak disasarkan dengan baik, ia menyebabkan ketirisan fiskal — di mana golongan berpendapatan tinggi turut menikmati manfaat yang sepatutnya ditujukan kepada golongan miskin. Ini bukan sahaja menjejaskan keberkesanan dasar sosial, malah memberi tekanan besar kepada belanjawan negara.
Tekanan fiskal dan keperluan reformasi
Menurut laporan Kementerian Kewangan, jumlah perbelanjaan subsidi dan bantuan sosial kerajaan mencecah hampir RM80 bilion pada tahun 2024 dimana ia merupakan angka yang sangat besar berbanding hasil negara. Jika trend ini berterusan tanpa penstrukturan semula, ruang fiskal negara akan semakin sempit untuk melaksanakan dasar pembangunan lain seperti pendidikan, kesihatan dan infrastruktur.
Oleh itu, kerajaan kini mengambil langkah reformasi subsidi bersasar — satu pendekatan yang menyalurkan bantuan terus kepada kumpulan yang benar-benar memerlukan. Contohnya, pelaksanaan semakan semula subsidi diesel dan petrol RON95 yang diumumkan pada tahun ini bertujuan memastikan subsidi tidak lagi dinikmati oleh golongan berpendapatan tinggi atau pemilik kenderaan mewah. Penjimatan hasil daripada penstrukturan semula ini boleh digunakan untuk memperkukuh jaring keselamatan sosial, seperti bantuan tunai langsung dan program peningkatan kemahiran bagi golongan B40.
Kesan terhadap rakyat dan ekonomi
Dari perspektif makroekonomi, pengurangan subsidi mungkin meningkatkan harga beberapa barang keperluan dalam jangka pendek. Namun, kesan ini tidak semestinya negatif sepenuhnya. Dengan pelaksanaan subsidi bersasar, kerajaan dapat menyalurkan bantuan tunai secara lebih tepat, sekaligus meningkatkan kecekapan agihan sumber.
Walaupun begitu, perlu diakui bahawa dalam jangka pendek, golongan berpendapatan sederhana mungkin terasa kesannya. Peralihan daripada subsidi menyeluruh kepada subsidi bersasar boleh meningkatkan kos pengangkutan dan harga barangan runcit. Oleh itu, kerajaan perlu memastikan adanya mekanisme kawalan harga dan bantuan sementara untuk mengurangkan kesan inflasi terhadap rakyat.
Menyeimbangkan antara populisme dan realisme fiskal
Di kebanyakan negara membangun, isu subsidi sering menjadi ujian politik dan moral kepada kerajaan. Ia mudah dijadikan modal populis kerana melibatkan “wang rakyat”. Namun, ahli ekonomi melihat dari sudut yang lebih luas bahawa keberlanjutan fiskal adalah kunci kepada kestabilan jangka panjang. Jika kerajaan terus menanggung subsidi besar tanpa hasil negara yang seimbang, defisit fiskal akan meningkat dan boleh menjejaskan penarafan kredit negara.
Sebaliknya, jika subsidi disusun semula dengan baik, negara dapat meningkatkan kecekapan fiskal, mengurangkan pembaziran, dan menggalakkan rakyat menyesuaikan corak penggunaan dengan lebih berhemat. Sebagai contoh, pengurangan subsidi bahan api dapat menggalakkan penggunaan pengangkutan awam, mengurangkan pelepasan karbon, dan menyokong matlamat Malaysia ke arah ekonomi hijau.
Akhirnya, perbahasan berkaitan subsidi tidak boleh dilihat semata-mata daripada sudut politik, tetapi mesti difahami melalui kanta ekonomi rasional. Subsidi bersasar ialah satu langkah ke arah pembaharuan fiskal yang lebih mampan, di mana setiap ringgit perbelanjaan awam membawa kesan maksimum kepada kesejahteraan rakyat.
Dalam erti kata lain, reformasi subsidi bukan untuk meminggirkan rakyat, tetapi untuk memastikan bantuan benar-benar sampai kepada mereka yang memerlukan, sambil mengekalkan kestabilan fiskal negara. Ini adalah keseimbangan yang sukar, tetapi perlu — kerana ekonomi yang sihat ialah asas kepada kesejahteraan jangka panjang seluruh rakyat Malaysia.
Penulis merupakan Felo Bersekutu di Pusat Pengajian Pembangunan Ungku Aziz (UAC), Universiti Malaya, dan Pensyarah Kanan di Fakulti Pengurusan & Perniagaan, Universiti Teknologi MARA.
