E Berita E BeritaOleh Liew Sook Yee
Tumbuhan bukan sekadar unsur penting dalam ekosistem, malah menyimpan ribuan rahsia kesihatan yang menjadi asas kepada pembangunan ubat-ubatan moden. Sejak ribuan tahun dahulu, manusia telah menggunakan tumbuhan untuk merawat pelbagai penyakit. Amalan tradisional ini sebenarnya boleh dianggap sebagai bentuk awal kajian klinikal — di mana keberkesanan dan keselamatan tumbuhan diuji secara langsung ke atas manusia, walaupun tanpa rekod saintifik atau data klinikal yang sistematik seperti yang diamalkan dalam penyelidikan moden.
Hari ini, kemajuan dalam bidang kimia semula jadi dan farmaseutikal membolehkan saintis mengasingkan dan mengenal pasti sebatian aktif daripada tumbuh-tumbuhan yang berpotensi besar sebagai ubat. Namun, kesedaran masyarakat terhadap nilai saintifik tumbuhan ini masih perlu ditekankan agar khazanah alam ini terus dihargai dan dilindungi.
Menurut Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO), kira-kira 80% daripada populasi di negara membangun menggunakan ubat herba untuk memenuhi keperluan penjagaan kesihatan primer mereka. Selain itu, antara tahun 1981 hingga September 2019, lebih daripada 25% ubat-ubatan moden yang diluluskan terdiri daripada sebatian semula jadi atau analog sintetik yang diinspirasikan oleh tumbuhan. Ini membuktikan bahawa sebatian semula jadi memainkan peranan penting dalam pembangunan ubat-ubatan moden dan terus menjadi sumber inspirasi kepada saintis dalam usaha menentang pelbagai penyakit.
Antara contoh paling menonjol ialah paclitaxel (Taxol), yang diasingkan daripada pokok Taxus brevifolia (Pacific yew). Sebatian ini merupakan agen kemoterapi utama untuk rawatan kanser ovari, payudara dan paru-paru. Artemisinin pula, yang diperoleh daripada tumbuhan Artemisia annua (sweet wormwood), telah menyelamatkan jutaan nyawa sebagai rawatan utama untuk malaria — satu penemuan yang turut diiktiraf melalui anugerah Hadiah Nobel. Menariknya, Artemisia annua telah digunakan secara tradisional di China selama lebih 2000 tahun untuk merawat pelbagai penyakit, menunjukkan betapa pentingnya pengetahuan tradisional dalam membawa kepada penemuan ubat moden.
Satu lagi contoh penting ialah vinblastine dan vincristine yang berasal daripada tumbuhan Catharanthus roseus, yang lebih dikenali secara meluas di Malaysia sebagai Kemunting Cina. Ia merupakan tumbuhan berbunga kecil yang biasa dilihat tumbuh di taman, tepi jalan dan halaman rumah. Walaupun kelihatan biasa, Kemunting Cina mengandungi sebatian bernilai tinggi yang digunakan sebagai agen kemoterapi untuk merawat pelbagai jenis kanser termasuk leukemia dan limfoma.
Dianggarkan daripada ratusan ribu spesies tumbuhan yang diketahui, hanya sekitar 15% telah dikaji dari segi fitokimia, dan hanya 6% daripadanya telah diuji untuk potensi farmakologi. Ini menggambarkan betapa luasnya potensi yang masih belum diterokai — terutamanya di negara-negara tropika seperti Malaysia yang amat kaya dengan biodiversiti. Malaysia merupakan salah satu daripada 17 negara megabiodiversiti, dengan lebih 15,000 spesies tumbuhan vaskular. Hutan hujan tropika negara ini menyimpan pelbagai spesies unik yang boleh menjadi sumber utama dalam penemuan ubat baharu.
Menyedari kepentingan ini, Dr Liew Sook Yee bersama ahli kumpulan penyelidik beliau — Dr Azeana Zahari, Dr Muhamad Aqmal Othman dan Dr Syazreen Nadia Sulaiman — telah memulakan satu projek kerjasama strategik bersama syarikat Inno Therapeutics Sdn. Bhd., sebuah syarikat inovatif yang sedang berkembang dalam bidang penyelidikan, pembangunan dan pembuatan ubat, vaksin serta terapi selular.
Kolaborasi ini bertujuan meneroka potensi sebatian semula jadi daripada tumbuhan-tumbuhan Malaysia untuk pembangunan ubat regeneratif, yang boleh memberi manfaat dalam merawat pelbagai penyakit degeneratif dan kronik. Dengan gabungan kepakaran penyelidik akademik dan teknologi serta sokongan industri, projek ini menunjukkan bagaimana tumbuhan yang pada zahirnya mungkin kelihatan biasa, sebenarnya menyimpan molekul luar biasa yang boleh menjadi asas kepada rawatan masa hadapan. Usaha ini juga mencerminkan peri pentingnya pemuliharaan biodiversiti negara sebagai pelaburan strategik dalam bidang kesihatan, bioteknologi dan bioekonomi.
Penyelidikan saintifik terhadap tumbuhan bukan hanya terhad kepada makmal universiti, malah memerlukan ekosistem penyelidikan yang mampan melalui kerjasama pelbagai pihak termasuk masyarakat umum. Masyarakat perlu memainkan peranan penting dalam memelihara dan menyokong penyelidikan biodiversiti. Menyedari nilai perubatan tumbuh-tumbuhan akan meningkatkan usaha pemuliharaan alam semula jadi — yang bukan sahaja penting untuk keseimbangan ekosistem, malah untuk kesinambungan sains dan perubatan moden.
Tumbuhan bukan sekadar sumber oksigen atau landskap hijau, tetapi merupakan khazanah ilmu perubatan yang tiada tandingan. Dengan sokongan masyarakat dan kerjasama erat antara penyelidik dan industri, sebatian semula jadi daripada tumbuhan Malaysia berpotensi menjadi penyelesaian kepada pelbagai cabaran kesihatan masa depan.
Sudah tiba masanya kita menghargai tumbuhan — bukan sekadar sebagai warisan semula jadi, tetapi sebagai kunci kepada penemuan ubat-ubatan inovatif dan rawatan regeneratif.
Dr Liew Sook Yee ialah Pensyarah Kanan di Pusat Asasi Sains Universiti Malaya (PASUM) dan ahli Phytolab (International French Malaysian Natural Products Laboratory–IFM NATPROLAB), Universiti Malaya
E Arkian
Bria AI
